Τι είναι αλλεργίες;
H αλλεργία λοιπόν είναι μια υπερβολική αντίδραση του οργανισμού και συγκεκριμένα του ανοσοποιητικού μας συστήματος, σε ένα κατά τα άλλα αθώο αντιγόνο (πρωτεΐνη) που ονομάζεται αλλεργιογόνο. Αυτό έχει ως συνέπεια την ευαισθητοποίηση του οργανισμού.
Παρά το γεγονός, ότι πολλά οδοντιατρικά υλικά δεν είναι τοξικά για τον οργανισμό μας κατά την τοποθέτησή τους στο στόμα ή κατά την επεξεργασία τους, είναι δυνατόν τα ίδια αυτά υλικά να μην γίνονται ανεκτά μέσα στη στοματική κοιλότητα, λόγω αλλεργικών αντιδράσεων τις οποίες προκαλούν.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αλλεγίας;
- Δεν συμβαίνει ποτέ την πρώτη φορά που το σώμα μας θα έρθει σε επαφή με ένα αλλεργιογόνο
- Μετά την πρώτη φορά που θα εκδηλωθεί εκδηλώνεται σε κάθε επαφή με το ίδιο αλλεργιογόνο.
- Είναι μια αντίδραση πολλές φορές άμεση, που συμβαίνει μέσα σε ένα λεπτό από την επαφή με το υπεύθυνο αλλεργιογόνο.
Επιπλέον, οι αλλεργικές αντιδράσεις μπορούν να εμφανιστούν, λίγη ώρα μετά τη χορήγηση κάποιου φαρμάκου ή μετά από εβδομάδες. Μπορεί να είναι ήπιες (επίμονο φτάρνισμα σε αλλεργική ρινίτιδα) ή εξαιρετικά σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή. Επίσης, η αλλεργική αντίδραση είναι ιδιοσυστασιακή αντίδραση, δηλαδή στο ίδιο αίτιο ο κάθε ασθενής μπορεί να αντιδράσει διαφορετικά.
Στην πλειοψηφία των οξέων περιπτώσεων, μετά από μια με δυο ημέρες η συμπτωματολογία παρέρχεται. Σε κάποιες περιπτώσεις ο ασθενής πέφτει σε κατάσταση σοκ με χαμηλή πίεση, ολιγουρία και εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα (σύγχυση, παραισθήσεις) κυάνωση και σπασμούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις το εξάνθημα μπορεί να γίνει συρρέον, νεκρωτικό και αιμορραγικό, συντελώντας στην επιδείνωση της εικόνας του σοκ. Σε ακραίες περιπτώσεις, όπως στην οξεία αναφυλαξία, ο θάνατος μπορεί να επέλθει μέσα από πέντε έως δέκα λεπτά. Οι χρόνιες αλλεργικές καταστάσεις είναι ενοχλητικές (αλλεργική ρινίτιδα με φτάρνισμα, ξηρό βήχα) ή μπορεί να προκαλέσουν σημαντικό πρόβλημα (εμφάνιση ή επιδείνωση βρογχικού άσθματος).
Ποια είναι τα οδοντιατρικά υλικά που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση αλλεργικών αντιδράσεων;
Είναι οι σύνθετες ρητίνες, τα μέταλλα, τα αποτυπωτικά υλικά, τα οδοντιατρικά φάρμακα, και το ελαστικό(latex).
- Σύνθετες ρητίνες. Είναι το υλικό κατασκευής οδοντοστοιχιών και είναι άξιο αναφοράς ότι το ποσοστό των περιστατικών, που δεν γίνεται ανεκτή μια οδοντοστοιχία, λόγω αλλεργικής αντίδρασης, ανέρχεται μόνο σε 2-3%.
- Αποτυπωτικά υλικά.Η ευαισθητοποίηση του βλεννογόνου γίνεται μετά από επαφή λίγων λεπτών .
- Οδοντιατρικά φάρμακα. Ανάμεσα στα πλέον εύχρηστα ανήκουν τα αντιβιοτικά (σημαντικό ποσοστό ασθενών αναπτύσσει αλλεργικές αντιδράσεις στο αντιβιοτικό πενικιλίνη). Από τα αιθέρια έλαια, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η ευγενόλη η οποία μπορεί να προκαλέσει εξ επαφής αλλεργία.
- Οδοντικά κράματα. Για την κατασκευή στεφανών και γεφυρών, τα διάφορα χρυσοκράματα που χρησιμοποιούνται εκτός από χρυσό περιέχουν και πλατίνα, παλλάδιο, άργυρο, χαλκό, ψευδάργυρο και άλλα μέταλλα. Για την κατασκευή μερικών οδοντοστοιχιών χρησιμοποιούνται, κυρίως κράματα κοβάλτιου, χρωμίου, μολυβδαινίου. Το αμάλγματα αργύρου εκτός από άργυρο, περιέχει ακόμη κασσίτερο, χαλκό και ψευδάργυρο.
- Αλλεργία στο ελαστικό (latex).Είναι η πιο "μοντέρνα" αλλεργία. Είναι συνήθης σε επαγγελματικές ομάδες, που έρχονται συχνά σε επαφή, όπως νοσηλευτές, οδοντίατροι ή ασθενείς. Η αλλεργία στο λάστιχο μπορεί να εκφραστεί είτε ως δερματίτιδα εξ επαφής (τύπου 4 αντίδραση υπερευαισθησίας, επιβραδυνόμενου τύπου), είτε ως αναφυλακτική αντίδραση τύπου 1, η οποία είναι επικύνδυνη και μπορεί να προκαλέσει αλλεργικό shock. Ένας ασθενής ο οποίος εκδηλώνει δερματίτιδα εξ επαφής έχει πολλές πιθανότητες να εμφανίσει ή ήδη να έχει τύπου 1 αλλεργία. Η πούδρα στα γάντια είναι σημαντικός φορέας του αλλεργιογόνου. Η αποφυγή είναι δυνατή και σαφώς η μόνη λύση και η επιτακτική είναι η εναλλακτική χρησιμοποίηση non latex προϊόντων.
Πως μπορεί να εκδηλώθει μια αλλεργία;
Συγκεκριμένα στην Οδοντιατρική οι περισσότερες αλλεργικές αντιδράσεις που προκαλούνται από τα οδοντιατρικά υλικά είναι εντοπισμένες, με συπτώματα που εμφανίζονται στην περιοχή που ακουμπάει το υλικό ή στη γύρω περιοχή και σπανιότερα έχουμε εξωστοματικές αντιδράσεις, δερματικές αντιδράσεις και βρογχικό άσθμα. Τα συμπτώματα στις αλλεργικές αντιδράσεις εξ επαφής είναι:
- Μεταβολές του βλεννογόνου, κυρίως ερυθηματώδεις και σε μικρότερο βαθμό οιδηματώδεις μεταβολές του βλεννογόνου, ιδιαίτερα στην περιοχή, που έρχεται σε επαφή με το αλλεργιογόνο.
- Υποκειμενικά συμπτώματα, όπως κάψιμο ( η εμφάνιση συμπτώματος καύσου, χωρίς ορατή φλεγμονή του βλεννογόνου, δεν αποτελεί τυπικό σύμπτωμα αλλεργικής αιτιολογίας), πόνοι, μεταβολές στη γεύση, μέχρι και πλήρης απώλειας γεύσης.
Πως γίνονται οι έλεγχοι στην υποψία Οδοντιατρικών Αλλεργιών;
Ο συνηθισμένος τρόπος διεξαγωγής του επιδερμικού ελέγχου συνιστάται στην τοποθέτηση, στην περιοχή της βάση του τραχήλου, ενός έμπλαστρου με την υπό έλεγχο ουσία.
Για παράδειγμα, για τον έλεγχο της ευαισθητοποίησης απέναντι στις συνθετικές ρητίνες των οδοντοστοιχιών χρησιμοποιείται ως υλικό ελέγχου υλικό της οδοντοστοιχίας που φέρει ο ασθενής, υπό μορφή σκόνης, ανακατεμένο με ποσότητα βαζελίνης και μια σταγόνα μονομερούς (το μονομερές το υγρό συσταικό των οδοντοστοιχιών). Ως μάρτυρας χρησιμοποιείται πολυμερές (δηλαδή σκόνη πολυμερούς από το οποίο κατασκευάστηκε η οδοντοστοιχία) και βαζελίνη. Η διάρκεια παραμονής και εμπλάστρου είναι 24 ώρες και ακόμη καλύτερα 72 ώρες. Προκειμένου να ελέγξουμε τα διάφορα κράματα που χρησιμοποιούνται στις στοματικές αποκαταστάσεις (δηλαδή στα σφραγίσματα ή στις γέφυρες ή τις θήκες),χρησιμοποιούμε λεπτές πλάκες από το προς έλεγχο κράμα, τις οποίες στερεώνουμε με λευκοπλάστη στη βάση του τραχήλου. Στην περίπτωση που προκύψει ο επιδερμικός έλεγχος προς το υπό διερεύνηση αλλεργιογόνο, γίνονται εμφανείς οι δερματικές εκδηλώσεις της περιοχής, μπορεί να εμφανιστεί, δηλαδή πρήξιμο, ερυθρότητα ή έντονη φαγούρα.
Πως γίνεται η διάγνωση των αλλεργικών αντιδράσεων;
Τις περισσότερες ενδείξεις για την συμπεριφορά ενός υλικού ως αλλεργιογόνο, δίνει η θετική αντίδραση στον επιδερμικό έλεγχο, που γίνεται με το ύποπτο υλικό. Αξιοσημείωτη βέβαια είναι η διαφορετική συμπεριφορά του δέρματος και του βλεννογόνου στις αλλεργικές αντιδράσεις. Ενώ ο βλεννογόνος του στόματος είναι περισσότερο ευαίσθητος, απ’ ότι το δέρμα, στην επίδραση τοξικών ουσιών, η συμπεριφορά του απέναντι στα αλλεργιογόνα είναι ακριβώς αντίθετη. Απαιτείται δηλαδή για την εμφάνιση της αλλεργικής αντίδρασης στο βλεννογόνο του στόματος πολλαπλάσια ποσότητα απ’ ότι χρειάζεται για την εμφάνιση αλλεργικής αντίδρασης στο δέρμα. Υπάρχουν ασθενείς που εμφανίζουν δερματίτιδα σε επαφή με ρητίνες και οι οποίοι στο στόμα τους έχουν χωρίς συμπτώματα, εργασίες από το συγκεκριμένο υλικό.
Ποια είναι η θεραπεία στην περίπτωση των αλλεργικών αντιδράσεων;
Σε κάθε οξεία αλλεργική αντίδραση η θεραπεία θα πρέπει να είναι επείγουσα και το φάρμακο εκλογής που χρησιμοποιείται είναι η αδρεναλίνη, η οποία μπορεί να επαναληφθεί σε 5-10 λεπτά ανάλογα με τις ανάγκες. Προσοχή στην χορήγησή της σε καρδιοπαθείς ασθενείς! Σημαντική είναι η κατάκλιση του ασθενούς, η προσπάθεια διατήρησης των αεραγωγών ανοιχτών στην ανάγκη τραχειοτομία, χορήγηση οξυγόνου, οροί, φάρμακα που ανεβάζουν την πίεση και βρογχοδιασταλτικά. Στις χρόνιες περιπτώσεις η θεραπεία στηρίζεται στην χρησιμοποίηση αντισταμινικών φαρμάκων και κορτιζόνης.
Υπάρχουν άραγε τρόποι προφύλαξης;
-
Σε κάθε χορήγηση φαρμάκου, κυρίως αυτών που έχουν αυξημένη συχνότητα στην εμφάνιση αλλεργιών, θα πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις και να υπάρχει αυξημένη επαγρύπνηση.
-
Τα τεστ που γίνονται για να διαγνωσθεί η αλλεργική προδιάθεση σε κάποιο φάρμακο και δεν είναι απολύτως ασφαλή, και δεν εξασφαλίζουν και απόλυτα (έχουν αναφερθεί περιπτώσεις αλλεργίας και ύστερα από αρνητικά τεστ).
-
Όσοι παρουσιάζουν γνωστή αλλεργία, θα πρέπει να ενημερώνουν για το αίτιο της αλλεργίας.
-
Σε χρόνιες καταστάσεις η συμβουλή από ειδικό αλλεργιολόγο κρίνεται απαραίτητη.
-
Ταυτοποίηση του αιτιολογικού παράγοντα. Είναι αρκετά δύσκολη διότι υπάρχουν χιλιάδες αλλεργιογόνα και αρκετές φορές ένας ασθενής μπορεί να παρουσιάζει αλλεργία σε παραπάνω από ένα.
-
Εφαρμογή δερματικών ελέγχων (τα λεγόμενα patch tests). Όταν βρεθεί το αίτιο της αλλεργίας αρχίζει η απευαισθητοποίηση του ασθενούς όπου γίνεται με σταδιακή έκθεση του ασθενούς σε ολοένα αυξανόμενα επίπεδα του αλλεργιογόνου.
Τα αποτελέσματα, δυστυχώς, δεν είναι πάντα επιτυχημένα γι'αυτό και χρειάζεται σε κάθε περίπτωση προσοχή!
Κωνσταντίνος Λάγιος, Χειρουργός Οδοντίατρος, Ενδοδοντολόγος
Ελίνα Τερζίμπαση, Χειρουργός Οδοντίατρος
