Τι είναι η μυκητίαση στόματος;
Οι μύκητες είναι οργανισμοί που φυσιολογικά ζουν ως παράσιτα του ανθρωπίνου σώματος ανήκοντας στη φυσιολογική του χλωρίδα. Κυρίως συναντώνται στο δέρμα και στους βλεννογόνους. Χαρακτηρίζονται ως σαπροφυτικοί και συμβάλλουν στην αποδόμηση νεκρικού ιστού. Όταν όμως διαταράσσονται οι αμυντικοί μηχανισμοί, εκείνοι αναπτύσσονται ποσοτικά και καθιστώνται δυνητικά παθολογικοί. Στο στοματικό περιβάλλον η μυκητίαση ή αλλιώς μονιλίαση προκαλείται από τον επικίνδυνο πολλαπλασιασμό του μύκητα Candida albicans, για αυτό και αποκαλείται και στοματική καντιντίαση.
Ποια είναι η κλινική εικόνα και τα συμπτώματα της μυκητίασης του στόματος;
Οι καντιντιάσεις συχνότερα προσβάλλουν τη γλώσσα και επεκτείνονται προς τη σταφυλή, το φάρυγγα και τον οισοφάγο.
Εκδηλώνονται, συνήθως, ως παχιές λευκές πλάκες (περιγράφονται σαν πήγματα γάλακτος) που καλύπτουν το στοματικό βλεννογόνο και φαίνονται να είναι στερεά προσκολλημένες. Κατά την κλινική εξέταση, ωστόσο, αποκολλώνται εύκολα με μία γάζα καταλείποντας μία ερυθρή, αιμορραγική επώδυνη περιοχή. Οι βλάβες μπορεί να είναι μονήρεις ή πολλαπλές και ταξινομώνται στο ψευδομεμβρανώδη τύπο της στοματικής μυκητίασης.
Στον ερυθηματώδη τύπο συναντώνται ερυθρές βλάβες και στον υπερπλαστικό τύπο λευκές πλάκες καλά προσφύμενες στο βλεννογόνο της γλώσσας και της παρειάς.
Οι μυκητιάσεις συνοδεύονται από πόνο, δυσφαγία και δυσκαταποσία, ενώ, αν η λοίμωξη μεταπέσει σε συστηματική, με πυρετό και εκδηλώσεις από αλλά όργανα.
Ποια είναι η διάγνωση της μυκητίασης του στόματος;
Η διάγνωση της μυκητίασης του στόματος γίνεται μέσω της λήψης του ιατρικού ιστορικού, της κλινικής εξέτασης και της λήψης υλικού προς καλλιέργεια. Στην μικροσκοπική εξέταση ο μύκητας Candida albicans ή το «ωίδιο το λευκάζον» λαμβάνει τη χαρακτηριστική εικόνα βλαστοϊνιδίων και υφών.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο μύκητας αναγνωρίζεται ως αίτιο σε συγκεκριμένες νοσολογικές οντότητες του στόματος όπως η συγχειλίτιδα, που εκδηλώνεται με ακτινωτές ρυτιδώσεις και ελκώσεις στα πλάγια των χειλέων, στη χρόνια ερυθηματώδη στοματίτιδα στο έδαφος των μερικών και ολικών, κινητών οδοντοστοιχιών, αλλά και στη μέση ρομδοειδή ατροφική γλωσσίτιδα. Είναι σημαντικό να γίνεται η διαφοροδιάγνωση από άλλες νόσους του στοματικού βλεννογόνου (λευκοπλακία, ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα) και ιδιαίτερα στις περιπτώσεις της χρόνιας υπερπλαστικής καντιντίασης.
Στην επιστημονική κοινότητα υπάρχει σύγχυση ως προς τη σύνδεση του Candida albicans με το ca-στόματος. Υπάρχει μία θεωρία ότι σε έδαφος χρόνιας καντιντίασης στατιστικά είναι πιο εύκολο να αναπτυχθεί ακανθοκυτταρικό, ενώ σε άλλες μελέτες σε έδαφος ακανθοκυτταρικού βρίσκονται συχνότερα υφές του μύκητα!
Ποιες είναι οι ομάδες υψηλού κινδύνου της μυκητίασης του στόματος;
Ως ομάδες υψηλού κινδύνου χαρακτηρίζονται τα βρέφη, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ακόμα ασθενές, οι ηλικιωμένοι με βαρύ ιατρικό ιστορικό, αλλά και οι εγκυμονούσες. Στην περίπτωση των βρεφών, μπορεί να μολυνθούν κατά τον τοκετό αν η μητέρα πάσχει από κολπική μυκητίαση και τα συμπτώματα υποχωρούν σε 10 μέρες ,αλλά και να επιμολύνουν τη μητέρα κατά το θηλασμό!
Ποια είναι τα αίτια της μυκητίασης του στόματος;
Οι μυκητιάσεις οφείλονται στην υπερανάπτυξη των αποικιών του μύκητα, ως αποτέλεσμα της διαταραχής της πληθυσμιακής ισορροπίας των μικροοργανισμών που φυσιολογικά παρασιτούν στο ανθρώπινο σώμα. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει όταν μειώνεται η άμυνα του οργανισμού και και οι ανοσοποιητικοί μηχανισμοί αδυνατούν να καταστείλλουν την υπέρμετρη αύξηση των μυκήτων.
Διάφορα νοσήματα που συνοδεύονται με την πτώση της άμυνας όπως το σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (aids), ο σακχαρώδης διαβήτης, η απλασία του θυμού αδένα, ενδοκρινολογικές διαταραχές (υποθυρεοειδισμός, φλοιοεπινεφριδιακή ανεπάρκεια), κακοήθεις του αιμοποιητικού ιστού (λευχαιμείες), το λέμφωμα και το μυέλωμα, σύνδρομο sjogren που συνδέεται με τη ξηροστομία συνδέονται στενά με την εμφάνιση των μυκητιάσεων. Άτομα υπό ανασοκαταστολή (λόγω π.χ μεταμόσχευσης) και υπό ακτινοθεραπεία - χημειοθεραπεία( ειδικα στην περιοχή κεφαλής-τραχήλου) επίσης έχουν υψηλότερο ποσοστό να τις εκδηλώσουν.
Η μακροχρόνια λήψη εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών διαταράσσει τη μικροβιακή ισορροπία, ενώ η λήψη αντιμικροβιακών σκευασμάτων ευρέος φάσματος έχει βακτηριοκτόνο δράση σε μία ομάδα μικροοργανισμών που ελέγχουν το ρυθμό ανάπτυξης των αποικίων της Candida albicans.
Πόσο επηρεάζει η διατροφή την μυκητίαση του στόματος;
Μια διατροφή μη ισορροπημένη στην καθημερινή πρόσληψη πρωτεινών και υδατανθράκων, χαμηλή σε βιταμίνες, αλλά και σίδηρο και φυλλικό οξύ, μπορεί να οδηγήσει στην πρόκληση της νόσου. Ακόμα έχει ενοχοποιηθεί το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ.
Τι ρόλο παίζει η στοματική υγιεινή στην μυκητίαση του στόματος;
Η στοματική υγιεινή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των μυκητιάσεων και γι’ αυτό συνιστάται η επίσκεψη στον οδοντίατρο δύο φορές το χρόνο για τον καθαρισμό των δοντιών.
Πόσο επηρεάζουν οι κακοτεχνίες των προσθετικών αποκαταστάσεων στη μυκητίαση του στόματος;
Οι κακοτεχνίες των προσθετικών αποκαταστάσεων επηρεάζουν στη μυκητίαση του στόματος, ιδιαίτερα στην περιοχή έδρασης στον υποκείμενο βλεννογόνο. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η Candida albicans προσκολλάται τόσο στα επιθηλιακά κύτταρα όσο και στους πόρους του ακρυλικού. Ένα υψηλό ποσοστό ατόμων που φέρουν οδοντοστοιχίες (άνω του 50%) έχουν εκδηλώσει τα κλινικά σημεία της χρόνιας ερυθυματώδους καντιντίασης.
Η κακή εφαρμογή, το πορώδες και η αδρότητα της κινητής εργασίας, η μικροβιακή πλάκα, το pH του σαλίου, η ρυθμιστική του ικανότητα σε συνδιασμό με τη ροή του και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς (καθώς και τα φάρμακα που λαμβάνει) λειτουργούν ως προδιαθεσιακοί παράγοντες για την εμφάνιση της νόσου.
Αξίζει να τονιστεί ότι οι παραπάνω παράγοντες λειτουργούν ως προδιαθεσιακοί, συνεργικοί αλλά και ανεξάρτητοι για την εμφάνιση των στοματικών καντιντιάσεων.
Ποια είναι η θεραπεία στην μυκητίαση του στόματος;
Η θεραπεία μια ευκαιριακής λοίμωξης όπως η μυκητίαση είναι τοπική, ενώ περιλαμβάνει αρχικά την εύρεση της αιτίας και τον έλεγχό της. Σε συστηματικά νοσήματα η πρόγνωση της νόσου συνδέεται άρρηκτα με την πρόγνωση και θεραπεία της γενικής νόσου.
Η τοπική θεραπεία έχει ως άμεσο στόχο την μερική εξάλειψη του μύκητα και την επαναφορά του σε φυσιολογικές τιμές. Δίνονται αντιμυκητισιακά σκευάσματα και η χρονική περίοδος λήψης κυμαίνεται μεταξύ 7-14 ημερών, ανάλογα με την έκταση της νόσου. Σε ήπιες μορφές χορηγείται νυστατίνη (σε βρέφη) ή κλοτριμαζόλη, ενώ σε εκτεταμένες βλαβές κετοκοναζόλη ή φλουκοναζόλη σε μορφή εναιωριμάτων, γέλης ή δισκίων. Τον τελευταίο καιρό πολλοί ασθενείς καταφεύγουν σε εναλλακτικές θεραπείες με ομοιοπαθητικά φάρμακα.
Μπορούμε να προλάβουμε την μυκητίαση του στόματος;
Όπως σε κάθε νόσο, πρωταρχικό ρόλο έχει η πρόληψη. Στα βρέφη συνιστάται η αποστείρωση της πιπίλας. Η λήψη φαρμάκων πρέπει να γίνεται ΜΌΝΟ μετά από ιατρική συνταγή. Τα αντιβιοτικά, όταν λαμβάνονται για μακρό χρονικό διάστημα, πρέπει να συνοδεύονται με τη λήψη προβιοτικών-οξεόφιλων δισκίων ή γιαουρτιού που επαναφέρει τη μικροβιακή ισορροπία. Πρέπει να αποφεύγεται το κάπνισμα, το αλκοόλ και οι τροφές που περιέχουν σάκχαρα-γλυκόζη ή μαγία και ιδιαίτερα σε άτομα που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
Σε ασθενείς που φέρουν κινητές οδοντιατρικές εργασίες να γίνεται τακτικός, περιοδικός έλεγχος, να τονίζεται η σημασία της καλής στοματικής υγεινής και να συνιστάται να τις αφαιρερούν κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Κλείνοντας, επισημαίνεται ότι οι μυκητίαση είναι τις περισσότερες φορές μία πολυπαραγοντική νόσος, γι’ αυτό η προσέγγιση των ασθενών πρέπει να λαμβάνει ολιστικό χαρακτήρα. Είναι σημαντικό να υπάρχει άμεση συνεργασία του οδοντιάτρου-στοματολόγου με το θεράποντα ιατρό ενός ασθενούς με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό, καθώς υπάρχει περίπτωση αλληλεπίδρασης και τοξικότητας των φαρμάκων.
Κωνσταντίνος Λάγιος Χειρουργός Oδοντίατρος - Ενδοδοντολόγος M.S., Αικατερίνη Γεωργάκη Χειρουργός Oδοντίατρος
